Event

M HKA, Antwerpen

13 October 2016 - 22 January 2017

In de komende jaren wil het M HKA een reeks tentoonstellingen wijden aan sleutelfiguren van de experimentele kunst uit de tweede helft van de twintigste eeuw, sleutelfiguren die ook belangrijke aanwezigheden waren in het Antwerpen van de jaren zestig en zeventig. We beginnen met de Franse dichter, toneelschrijver, kunstenaar en denker Robert Filliou (1926-1987). Het geheim van de permanente creatie is het eerste uitgebreide overzicht van zijn visuele oeuvre in België, met meer dan 100 originele werken en multipels uit openbare en particuliere collecties uit heel Europa.

Filliou, hoewel radicaler, meer fundamenteel provocerend, maar ook subtieler en zachter dan de meeste van zijn tijdgenoten, zou bij het grote publiek een bekende naam moeten zijn. Met deze tentoonstelling willen we de bezoekers van vandaag en morgen laten zien dat Filliou niet alleen een van de meest invloedrijke kunstenaars uit het recente verleden is. Hij is een stem van onze tijd, die spreekt over de politieke en poëtische economie, over nieuwsgierigheid en onderzoek als meer dan 'een voorrecht voor diegenen die al weten', over gezelligheid en spel, maar ook over eenzaamheid als een productieve en zelfs wenselijke conditie.

Filliou wordt vaak geassocieerd met Fluxus, maar 'behoorde' nooit tot deze of enige andere beweging of groep, hoewel hij nauw samenwerkte met vrienden zoals kunstenaars Daniel Spoerri en Dieter Roth, componist en kunstenaar George Brecht, dichter Emmett Williams of architect en kunstenaar Joachim Pfeufer.

Samen met zijn medewerkers – waaronder zijn vrouw Marianne Staffeldt-Filliou – bedacht hij vele concepten die hij onmiddellijk in zijn werk opnam, zoals onder andere the Eternal Network (van gelijkgestemde mensen over de hele wereld); the Genial Republic (wiens grondgebied door wie dan ook op eender welk moment geclaimd kan worden); the Principle of Equivalence (een directe aanval op het primaat van het esthetische oordeel in de westerse cultuur: “It doesn’t matter if something is well made, badly made or not made at all”); Teaching and Learning as Performance Arts (de titel van een boek uit 1970) en, misschien wel het allerbelangrijkst, Permanent Creation.

Het was Marianne Staffeldt-Filliou die opmerkte: "Je bent een kunstenaar wanneer je creëert. Maar wanneer je stopt, ben je geen kunstenaar meer." Filliou was zich bewust van de noodzaak om te breken met het conventionele begrip van creativiteit als iets exclusief en buitenwerelds.  Een van zijn multiples draagt de inscriptie "Kunst is wat het leven interessanter dan kunst maakt."

"Het geheim van de permanente creatie: wat je ook denkt, denk iets anders. Wat je ook doet, doe iets anders. Het absolute geheim van de permanente creatie: verlang niets, beslis niets, kies niets, wees bewust van jezelf, blijf wakker, zit rustig, doe niets." – Robert Filliou

Als dit als zenboeddhisme klinkt, is dat geen toeval. Filliou had persoonlijke ervaringen met het Verre Oosten. Hij was opgeleid als politiek econoom in de VS en maakte deel uit van het VN-team dat Een vijfjarenplan voor de wederopbouw en de ontwikkeling van Zuid-Korea in 1953 schreef, voordat hij deze carrière inruilde voor het precaire leven van de vrije geest. Zijn voortijdige dood onderbrak een retraite in een boeddhistisch klooster die drie jaar, drie maanden en drie dagen moest duren.

Het geheim van de permanente creatie is niet alleen een eerbetoon aan de kunst en het denken van Robert Filliou, maar ook een herinnering aan zijn nauwe betrekkingen met België. Hij had twee solo-tentoonstellingen in de Wide White Space Gallery in Antwerpen in 1971 en 1972 en werkte jarenlang samen met de Editions Lebeer-Hossmann, een kunstuitgeverij in Brussel. Zijn werk maakt deel uit van verschillende Belgische particuliere collecties en de collectie van het M HKA.

De tentoonstelling wordt georganiseerd door Anders Kreuger, Senior Curator van het M HKA, in samenwerking met de in Parijs gevestigde freelance curator Cécile Barrault. Het M HKA bedankt alle uitleners voor hun vrijgevigheid, niet in het minst de Robert Filliou Estate, beheerd door Galerie Peter Freeman in Parijs.  De catalogus, co-gepubliceerd door het M HKA, Mousse Publishing en Editions Lebeer-Hossmann, is gebaseerd op een eerder ongepubliceerd interview van Irmeline Lebeer met Robert Filliou in 1976.

Lees hier Michel Giroud's tekst over het leven van Robert Filliou. 

Bekijk hier de ARTtube video.